Isao Takahata: het andere genie van Studio Ghibli

Vorige week bereikte mij het trieste bericht dat regisseur en medeoprichter van Studio Ghibli Isao Takahata was overleden. Takahata was één van de meest gerespecteerde en invloedrijkste regisseurs die de anime industrie gekend heeft. In dit blogartikel besteed ik extra aandacht aan hem en zijn werk.

Donderdagavond 5 april 2018 kwam het bericht binnen dat regisseur Isao Takahata was overleden. Dit nieuws kwam toch vrij onverwachts, omdat ik lang weinig over hem heb gelezen. Sinds het uitkomen van The Tale of The Princess Kaguya (2013) genoot hij van een welverdiend pensioen. Hij diende nog als artistiek producer voor de in 2016 uitgekomen The Red Turtle. Sindsdien geen nieuws meer, tot donderdag dan.

Isao Takahata had longkanker en overleed in een ziekenhuis in Tokyo. Hij werd 82 jaar.

Invloedrijke en geliefde regisseur is niet meer.

Eigenlijk besefte ik me de waarde van Takahata’s werk niet, tot ik research ging doen voor dit artikel en de afgelopen dagen drie van zijn films heb gekeken. Tot voor kort waren Grave of the Fireflies (1988) en The Tale of Princess Kaguya de enige films die ik van de regisseur had gezien. Twee uitzonderlijke films die je niet meer vergeet. Maar er is meer.

Hij maakte ingetogen parels zoals Only Yesterday (1991) en My Neighbors the Yamadas (1999). Of de grappige Pom Poko (1994). Takahata werkte al samen met Hayao Miyazaki voordat Studio Ghibli bestond.

Takahata en Miyazaki waren zowel vrienden als rivalen, en konden als gelijken elkaars werk goed bekritiseren. Miyazaki heeft nog niet echt gereageerd op zijn overlijden, maar ik kan me voorstellen dat het moeilijk is als je 50 jaar hebt samengewerkt. Zelfs voor de soms kribbige Miyazaki.

Takahata maakte alledaagse dingen bijzonder.

De films die hij maakte waren kenmerkend door het uitzonderlijke gevoel voor realisme. Dat geeft de films – die ik tot nu toe gezien heb – een bijzonder charme. Takahata was altijd geïnteresseerd in het gedrag van dieren en mensen. Hij gaf zijn personages gedetailleerde gezichtsuitdrukkingen en alledaagse maniertjes. Alledaagse dingen animeren is lastig, maar Takahata deed het. Zelfs het aansnijden van een meloen moest zo realistisch mogelijk zijn (zie filmpje).

https://www.youtube.com/watch?v=QzeyWsy-RlE

Vroege carrière en kennismaking Hayao Miyazaki.

Isao Takahata werd geboren op 29 oktober 1935 in Ide, in de Mie prefectuur. Hij en zijn familie overleefde het bombardement op Okayama stad op 29 juni 1945. Takahata studeerde Franse literatuur aan de universiteit in Tokyo en raakte geïnteresseerd in animatie na het zien van de Franse film Le Roi et l’Oiseau (The King and the Mockingbird). Hij begon zijn carrière bij Toei Douga, nu Toei Animation, en zijn eerste werk was voor de serie Ken the Wolf Boy (1963 – 1965) als assistent regisseur. Tijdens vakbond activiteiten leerde hij de vier jaar jongere Hayao Miyazaki kennen, die bij Toei werkte als in-betweener en key animator. Ze zouden meer en meer gaan samenwerken.

Zijn eerste project als hoofdregisseur was voor de film Horus Prince of the Sun (1968). Miyazaki werkte voor deze film als key animator en ‘scene designer’. Horus was een financieel drama, maar artistiek gezien was het voor anime een historisch hoogtepunt. Over deze belangrijke film wil ik het nog wel een keer uitgebreider hebben.

Na de flop van Horus werkte Takahata nog aan verschillende tv series van Toei, waaronder The Secrets of Akko-chan (1969-1970), één van de eerste ‘magical girl anime’. Daarna hopte Takahata tussen verschillende studio’s.

Lupin en Heidi.

Een bekende serie die Takahata regisseerde, was Lupin the Third (part 1) uit 1971 – 1972 onder Tokyo Movie – nu TMS Entertainment. Voor Nippon Animation regisseerde hij de beroemde tekenfilmreeks Heidi (1974) en Future Boy Conan (1978). En hij was regisseur van de twee films van Panda! Go, Panda! (1972 en 1973). Bij al deze producties was Hayao Miyazaki ook al op de één of andere manier betrokken.

Zo kan ik nog wel even doorgaan, want al vóór het Studio Ghibli ’tijdperk’ heeft Isao Takahata al veel gedaan.

Studio Ghibli

Hayao Miyazaki, Isao Takahata en producer Toshio Suzuki richtten in 1985 Studio Ghibli op. Grave of the Fireflies (1988) was de eerste film die hij regisseerde voor de studio. De film is gebaseerd op het semiautobiografisch verhaal van Akiyuki Nosaka, maar Takahata gebruikte ook zijn eigen ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog voor deze film. Het is zijn bekendste film, die gezien word als één van de beste animatiefilms die ooit is gemaakt.

Of het de beste film van Takahata ooit is? Over smaak valt te twisten, maar de films die ik tot nu toe van hem gezien heb, vond ik allemaal erg leuk. Ze zijn allemaal heel erg anders in stijl – wat je niet altijd kan zeggen van Miyazaki’s films.

Geen animator, maar geniale verhalenverteller

Takahata was immers geen animator – hij heeft zelden een streep op papier gezet. Daarom had hij altijd een team van animators om zich heen die zijn visie in beeld moesten brengen. Hij was een geniale dromer die ingetogen, maar charmante verhalen kon vertellen. Mijn favoriet tot nu toe? Ik denk dat het My Neighbors the Yamadas is. Een vrolijke film uit 1999 over de gekke avonturen van een gewone Japanse familie.

Rust zacht, lieve Isao Takahata.

Foto: Martin Holtkamp, via Japan Times

Interessante artikelen over Isao Takahata:

• ANN bericht met reacties n.a.v. overlijden van Isao Takahata
• The Guardian over Isao Takahata
• Interview met Isao Takahata

Je kunt de komende tijd blogs op deze site verwachten over een aantal films die Isao Takahata gemaakt heeft.

Volg Animeazing op Facebook of Twitter om op de hoogte te blijven.