Anime in de jaren 90 – Akira en Pokémon veroveren de wereld
Ben je geboren in het begin van de jaren ’90? Dan heb je ongetwijfeld ooit gehoord van Digimon, Dragon Ball Z, Yu-Gi-Oh! en Pokémon…heh… ik kan beter vragen: wie heeft deze series nooit gezien? Wellicht heeft de nieuwere generatie anime fans ze niet allemaal gezien. Lees daarom in dit blog over hoe anime de wereld verovert.
Op 16 december 1997 werd de 38ste aflevering van Pokémon gezien op ruim 30 miljoen Japanse televisies. De aflevering bevatte pulserende animatie-effecten waardoor sommige kijkers epileptische aanvallen kregen. Er werden zo’n 685 incidenten geteld waarbij kinderen naar het ziekenhuis moesten. (Bron: Anime A History)
Ondanks dat is Pokémon geworden tot wat het is: wereldwijd de best bekeken en bekendste anime. De eerste aflevering werd in Japan op 1 april 1997. De franchise met de verschillende games, speelkaarten en merchandise vind je nu overal. Het was een doorbraak waarbij anime wereldwijd werd opgemerkt door de jeugd. Net zoals Akira was in 1988 een doorbraak was voor sciencefiction fans.
Maar er gebeurde nog veel vóór je Pokémon überhaupt te zien kreeg. Daarnaast was het niet de enige wereldwijde doorbraak voor anime.
De big bang van Akira?
Het jaar 1988 is een bijzonder jaar voor anime. Dit was het jaar waarin op 16 april tegelijk My Neighbour Totoro (Hayao Miyazaki) en Grave of the Fireflies (Isao Takahata) uit kwamen. Drie maanden later komt Akira uit. Met alle respect voor Studio Ghibli natuurlijk, maar de belangrijkste film op dat moment was toch echt Akira.
Akira wordt namelijke gezien als één van de beste animatie- en sciencefictionfilms. Films zoals The Matrix, Chronicle en zelfs Stranger Things zijn door Akira geïnspireerd. De film wordt vaak (letterlijk) gezien als de ‘big bang’ van de anime. Alles wat daarvoor kwam is niet belangrijk.
Het verhaal volgt motorbende leider Kaneda en zijn jeugdvriend Tetsuo, die betrokken raakt bij een geheim wetenschappelijk onderzoek. Tetsuo blijkt ongekende telekinetische gaven te beschikken. Het bijna griezelige toeval wil dat Akira (gemaakt dus in 1988) zich afspeelt in 2019, in genoemd wordt dat het vlak voor de Olympische Spelen van 2020 in Tokyo is!!!
Of zijn er meerdere big bangs?
Als je deze serie blogs hebt gevolgd, weet je dat Akira zeker niet de enige Japanse animatiefilm is die belangrijk was voor de industrie. Hakujaden, Astro Boy en Mobile Suit Gundam zijn even cruciaal.
Je kunt eerder spreken van meerdere ‘anime big bangs’ – elk even belangrijk afhankelijk van de tijd waarin je bent opgegroeid. Voor veel mensen is Akira één van de eerste ontmoetingen met anime – en animatiefilms voor volwassenen in het algemeen. Maar ik was in 1988 nog niet eens geboren. Mijn eerste ontmoeting met de Japanse animaties waren series zoals Nils Holgersson, Alfred J. Kwak en Pokémon.
Waar we het wel allemaal mee eens kunnen zijn, denk ik, is dat Akira de deur opende tot de wereld van anime voor buitenlandse kijkers. Dat geldt ook voor de anime industrie zelf.
Er is niet één belangrijkste anime.
In de jaren ’90 is anime niet meer weg te denken van het Japanse televisiebeeld. Er is niet één film of serie die ik ‘DE belangrijkste’ kan noemen. Dragon Ball Z was al bezig en eindigde in 1996, waarna Dragon Ball GT begon. Ook Gundam ging onverstoord verder in verschillende versies. Dit is echt maar een kleine greep van de series waar ik, Silerna en anderen van onze generatie mee zijn opgegroeid.
Er zijn er nog heel veel meer:
- Samurai Pizza Cats (1990);
- de Moomins (1990);
- Shin Chan (ja echt, dat begon al in 1992);
- Sailor Moon (1993);
- Neon Genesis Evangelion (1995);
- Rurouni Kenshin/Samurai X (1996);
- Flint the Time Detective (1998);
- Digimon Adventure (1999).
Het zou nog even duren voordat ik wist dat deze series allemaal in Japan werden gemaakt, maar ik was er toen al dol op.
Ghibli en een explosieve box-office omzet voor anime.
Absoluut niet onbelangrijk zijn de verschillende iconische anime films die in de jaren ’90 uit kwamen: Ghost in the Shell (1995), The End of Evangelion en uiteraard films van Studio Ghibli. Daarvan meest opvallend is Princess Mononoke die in de Japanse box-office omgerekend 150 miljoen dollar op (volgens Wiki). Het was de best verdienende film in Japan dat jaar, tot Titanic uit kwam.
Princess Mononoke was de succesvolste Japanse film in binnen- en buitenland voor Hayao Miyazaki het kunstje herhaalde met Spirited Away (2001).
In 1997 werd maar liefst 69,5% van de box-office omzet gegenereerd door anime in de top 20 inheemse films die uitkwamen dat jaar. Met name de Ghibli films trokken complete families naar de bioscoop in tegenstelling tot films enkel gericht op de ‘otaku’.
Anime neemt de wereld over.
Een groeiende buitenlandse markt, de indrukwekkende box-office en de talrijke anime series op televisie geven aanleiding voor Japanse geleerden om te spreken over de opkomst van een ‘anime business’.
Echter, het feit dat franchises zoals Doreamon of Gundam een lange, maar geen oneindige levensduur hebben als je nagaat dat een kindertijd – helaas – niet voor altijd is, is dit opmerkelijk. Zulke namen overleven door keer op keer nieuwe series uit te brengen voor een nieuwe groep kinderen. Met weer nieuwe merchandise natuurlijk.
Daarom zie je ook steeds weer nieuwe Pokémon game- en anime series. Die blijven voorlopig nog wel bestaan, maar dat raakt op een gegeven moment verzadigd.
Buitenlandse markt voor anime is 40%
De groei van anime in de afgelopen 25 jaar is dus vooral te danken aan de groeiende interesse voor anime buiten Japan. Dankzij het succes van onder andere Akira en Pokémon. Het is vooral natuurlijk de Amerikaanse markt waar grote interesse is voor anime, maar ook de landen om ons heen: Duitsland en Frankrijk vooral.
In de verslagen van de Association of Japanese Animation (AJA) is een piek van 1.350 biljoen yen omzet waar te nemen in 2006. Daarvan was bijna 40% afkomstig van de buitenlandse markt. Hieruit kan je opmaken dat in aanloop van het millennium de betrokkenheid van buitenlandse markten in anime flink is gegroeid.
Het laatste deel.
100 Jaar Anime is een blogreeks waarin ik de geschiedenis van anime heb verkend vanaf het jaar 1917. Het voelt haast als een tijdreis. Een hele bijzondere, dat zeer zeker. Ik ben bijna aangekomen in het nu: 2017. De volgende blog zal het laatste deel zijn in deze reeks.
Hoe kijk ik terug op de ‘zero’s’? Nou…het is de periode waarin ik leerde wat anime was en de series keek die van mij een anime fan maakte. Er valt nog veel te vertellen.
Wat was jouw favoriete anime serie uit de jaren ’90? Vertel het in de reacties!
Lees meer:
- Wat is de eerste anime ooit?
- Wat is de eerste anime studio van Japan?
- Hakujaden: de eerste anime in kleur
- Anime vanaf 1960. Rankin, Bass en de Japanse animators
- Osamu Tezuka en zijn Astro Boy – de uitvinder van anime
- Star of the Giants en Mazinger Z – de eerste sport en mecha anime series
- Herinner jij de anime nog uit de jaren 80?
- Anime in de zeroes – Het einde van een rage. Of het begin?
